FAQs

Tanbasá Timor-Leste presiza Kompañia Nasionál Petróleu & Gás?

Timor-Leste iha montante boot husi rekursu mina no gas ne‘ebé iha potensialidade atu sustenta ita nia nasaun nia kresimentu ekonómiku no sosiál iha futuru. Nasaun barak ne‘ebé iha rekursu hanesan ne’ e estabelese ona Kompañia Nasionál Petróleu no Órgaun Reguladora sira atu reprezenta nasaun sira iha merkadu mina no gás nian. TIMOR GAP sei funsiona hanesan Governu nia liman emprezariál, hodi permite ita nia partisipasaun, inovasaun no kreximentu iha indústria ne‘e.

TIMOR GAP hetan nia fundu husi ne‘ebé?

Tanba empreza ne‘e nia área oioin dezenvolve hela, TIMOR GAP hetan finansiamentu kuaze husi Orsamentu Jeral do Estadu. Wainhira reseita husi fa‘an petroleu nian komesa iha ona, ami sei hetan finansiamentu husi parte balun nian husi reseita ne’ebé tama husi servisu operasaun nian.

Tanbasá kompañia estranjeiru sira halo estrasaun ba Timor-Leste nia mina no gas?

Hanesan nasaun joven ida, Timor-Leste seidauk dezenvolve indústria mina no gás lokál. Atu bele asesu ba nia rekursu petrolíferu no gás, Timor-Leste hetan benefísiu husi koñesimentu no kapasidade empreza petrolífera internasionál sira nian. Empreza hirak ne‘e esplora no produz mina no gás iha Timor-Leste tuir termu sira ne‘ebé define ona iha Kontratu Partilla Produsaun nian sira, ne’ebé Autoridade Nasionál Petróleu maka regula, ho objetivu atu garante interese povu Timor-Leste nian. Timor-Leste simu parte ida husi reseita sira mina no gás nian husi atividade hirak ne’e, nune‘e mós impostu ne’ebé selu husi empreza petrolíferu internasionál sira ne’e.

Saida mak projetu Tasi Mane?

Projetu Tasi Mane hanesan dezenvolvimentu plurianuál ida ba agrupamentu industriál tolu iha kosta súl Timor-Leste nian, ne‘ebé sei sai hanesan ai-rin ba indústria petrolífera Timor-Leste nian. Projetu sira ne‘e sei envolve dezenvolvimentu zona kosteira ida, husi Suai to’o Beaço (besik 156 km) no sei garante infraestrutura sira ne‘ebé presiza hodi apoia indústria petrolífera doméstika ne’ebé sa‘e daudaun. Tasi Mane sei inklui Baze Apoiu Lojistika no Estatus Industrias iha Suai, Refinaria no Indústria Petrokímika iha Betano, Planta Gás Natural Líkidu (GNL) iha Beaço, no Auto-estrada ne‘ebé liga agrupamentus ka kluster tolu ne’e.

Tanbasá Timor-Leste investe osan barak tebes iha projetu Tasi Mane?

Karik projeitu Tasi Mane laiha, entaun kuaze sei laiha atividade ekonomia mina no gas ne‘ebé akontese iha teritoriu Timor-Leste, no Timor-Leste sei hetan de’it benefisiu husi fahe reseita no taxa. Bainhira implementa kompletu ona, projetu Tasi Mane ne‘e sei la benefisia de’it indústria petrolífera sira, maibé fó mós oportunidade ba setór sira seluk, hanesan agrikultura, floresta, peska no turizmu, ne‘ebé sei dezenvolve ho eskala ne’ebé boot, tanba sira sei bele to‘o ba merkadu internasionál. Projetu Tasi Mane ne‘e sei kria servisu diretu no indiretu sira, ne’ebé sei ajuda Governu hodi rezolve problema dezempregu, nune‘e mós atu enkoraja investimentu iha ita nia indústria foun sira seluk.

Tansa TIMOR GAP mak responsabliza ba projetu Tasi Mane?

TIMOR GAP, nu‘udar Empreza Nasionál Petróleu no Gás Timor-Leste nian, hetan mandatu husi Governu Timor-Leste, liuhusi Ministériu Petróleu no Rekursu Minerál, atu jere projetu Tasi Mane, hodi presta servisu ba indústria mina-rai no gás nian. Maske nune‘e, ba konstrusaun Projetu Tasi Mane nian, ida ne‘e jere husi Unidade Jestaun Projetu ida, ne’ebé kompostu husi instituisaun governamentál relevante oin-oin.

Sé mak sai hanesan asionista TIMOR GAP nian?

TIMOR GAP pertense tomak ba Governu Timor-Leste.

Se ita iha mina no gás, tanbasá ita selu barak los ba kombustivel?

Folin kombustível determina ona iha merkadu internasionál liuhosi fornesimentu no demanda no fatór sira seluk. Tanba Timor-Leste, nasaun ida ne‘ebé relativamente ki’ik no importasaun kombustivel uitoan, no servisu transporte ba illa ne‘e karun liu kompara ho nasaun sira seluk, kombustivel ne’ebé fa‘an iha Timor-Leste bele karun liu kompara ho nasaun sira seluk. Ida ne‘e razaun ida husi razaun barak tanba sá Timor-Leste presiza dezenvolve nia infrastrutura mina no gas downstream nian. TIMOR GAP hein katak bele fornese mina no gas lokál ho presu ne‘ebé kompetitivu ba ita nia nasaun.

Oinsá TIMOR GAP bele kontribui hodi lori kadoras husi Greater Sunrise mai Timor-Leste?

TIMOR GAP, nu‘udar Empreza Nasionál Mina no Gás Timor-Leste nian, hetan ona mandatu husi Governu atu hala’o estudu tékniku no komersiál oin-oin, la‘ós de’it kona-ba kadoras gás nian husi Greater Sunrise maibé mós kona-ba dezenvolvimentu fábrika GNL nian iha Beaço. Rezultadu hosi estudu hirak ne‘e hatudu pozitivu tebes. Timor-Leste sei aprova dezenvolvimentu kampu Greater Sunrise nian so kuandu kadoras gás ne’e lori mai Timor-Leste iha rai-maran no sei dezenvolve planta GNL ne’e iha Beaço.